تبیین مبانی معرفت شناختی مدارس آینده

چکیده

در پژوهش حاضر تبیین مبانی معرفت شناختی مدارس آینده درسه محور؛ مدارس آینده، معرفت شناختی و مبانی معرفت شناختی مدارس آینده مورد بررسی قرار گرفته است. روش انجام پژوهش تحلیل اسنادی بوده است. به منظور گردآوری داده های لازم جهت پاسخگویی به سؤالهای پژوهش کلیه اسناد و مدارک موجود و مرتبط با موضوع مدارس آینده با استفاده از فرم گردآوری داده ها جمع آوری و با شیوه کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌است. عمده‌ترین یافته‌های پژوهش عبارتند از:

نتایج حاصل از سوال اول مبین این نکته می باشد که رویکرد مدارس آینده رویکرد جامع و تلفیقی است از آن جهت جامع است که به منظور برآوردن نیازهای دانش آموزان با روش های یادگیری متفاوت و استفاده از ابزارهای چند رسانه ای بصری، کلامی، شنیداری و عملی تلاش خواهد شد تا زمینه رشد همه جانبه استعدادهای دانش آموزان را تدارک بیند و تلفیق همان گونه که قبلاً بیان شد به جای استفاده ابزاری از فناوری اطلاعات و یا ارائه واحد مستقل فناوری در کنار سایر واحدهای درسی تلاش خواهد شد که به صورت تلفیقی ما بین برنامه های درسی و روش ها و شیوه های یادگیری نسبت به کارآمد و اثر بخش نمودن نظام آموزشی اقدام، از فناوری اطلاعات و ارتباطات به نحو مقتضی استفاده گردد.

مدل های آموزشی مدارس آینده شرکت فعالانه دانش آموزان را طلب می کند. دانش آموزانی می توانند از این رویکرد بیشترین فایده را ببرند که دارای تفکر خلاق و نقادانه باشند و از سطح توانایی قابل قبولی برخوردار باشند.

مدارس آینده محیط همکاری و رقابت هستند و مواد آموزشی و تمرینات جهت بسط این مهارت ها در دانش آموزان طراحی شده اند. شاید بتوان مناسب ترین الگو برای توسعه فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش را الگوی مدارس آینده توصیه نمود.

یافته های حاصل از سوال دوم حاکیست که وجوه مطرح در مدارس آینده می تواند شامل محتوی و مواد درسی روشهای نوین تدریس، معلم و مدیر مدارس آینده، ارزشیابی مدارس آینده، یادگیری الکترونیکی، آموزش مجازی و آموزش از راه دور باشد.

معرفت شناختی مدارس آینده مبین نوع و مکانیسم خاصی از کسب معرفت و دانش در این نوع مدارس است که بر آموزش الکترونیکی و دیجیتالی متمرکز بوده و حضور معلم در این کلاس ها با کارکرد تسهیل کنندگی همراه است.

نتایج حاصل از سوال سوم پژوهش به این نکات اشاره می کند که دانش آموزان در این نوع کلاس ها حضور فعال داشته و در تهیه محتوای درسی همراه معلم هستند. هر دانش آموز می تواند با توجه به استعداد، تلاش و میزان یادگیری به مرحله بالاتری از یادگیری دسترسی داشته باشد و یادگیری در این نوع مدارس مادام العمر، همه مکانی و به صورت هفت روزدر هفته و بیست و چهار ساعت در شبانه روز می باشد. این میان، نظرات اندیشمندان این حوزه از دو حیث قابل بررسی و تعمل می باشد. عده ای از اندیشمندان مانند ژاک دلور، پیتر اف دراکر، جانسون، لاری کوبن و... به استقبال انقلاب فناوری رفتند و در طرف دیگر ویلیام فلام، جمز گوتری، و... بر این اعتقادند که برخی از امیدهای موردانتظار از انقلاب فناوری درتعلیم و تربیت بود اما آنچه واقعاً اتفاق افتاد چیز دیگری بود.

واژه گان کلیدی: معرفت شناختی،آینده اندیشی، مدارس آینده، مدارس هوشمند، آموزش الکترونیکی

مقدمه

از زمانی که بشر برای ارتباط و انتقال اطلاعات از ایما و اشاره و علائمی مانند دود استفاده می­کرد تا بعدها که با اختراع خط از چوب، استخوان، پوست حیوانات و سایر فناوریهای ابتدایی برای ثبت و نگهداری اطلاعات استفاده کرده، قرنهای متمادی گذشته است و بشر فناوریهای مختلفی را برای ضبط، نگهداری، پردازش وبازیابی اطلاعات به خدمت گرفته است.بعضی از این ابداعات و اختراعات نه تنها تأثیری تاریخی و بنیادی بر اطلاعات و اطلاع رسانی داشته اند، بلکه بسیاری ازبنیانهای اجتماع را سخت متحول کرده اند. برای مثال؛ خط، صنعت چاپ، رایانه و تعدادی دیگر از ابزارهای مرتبط با اطلاعات چنین تأثیری داشته اند (فیدر، ترجمه راد باوه و گیلوری، 1380). ابداع تلگراف الکتریکی در دهه 1830، یکی از ابداعات بسیار کلیدی بود که انواع جدید ارتباط در دنیای نوین را باعث شده است و پس از آن توسعه تلفن، رادیو و تلوزیون، وبعدها شکلهای جدید پردازش وارد عرصه ارتباطات شد. و اما در مورد اینترنت باید گفت بر خلاف رسانه هایی از قبیل روزنامه، رادیو و تلوزیون، نگارش تاریخچه آن همزمان با ظهور آن شروع شد. بیشتر عواملی که به توسعه اینترنت منجر می شوند به ندرت ورای ساختار زمانی وقایع مهم پیشرفت می کنند. پیشرفتهایی که به سرعت تحول ایجاد می کنند، شاهدی از نوعی تغییر شکل اجتماعی هستند که اینترنت، خود، آن را تسهیل می کند. استفاده از این فناوری جدید نه تنها مبادله اطلاعات و تجربیات بشر را تسهیل نمود، بلکه نظامهای آموزشی و پژوهشی و سایر جنبه های مختلف زندگی انسانها را به شدت دگرگون نمود.(امیری، 1369).

به طور موجز برای تحولات آموزش و پرورش می توان مراحلی را ذکر کرد که اولین مرحله و منشأ نظام معاصر آموزش و پرورش رسمی را باید در دهه های پیش از انقلاب صنعتی جستجو کرد، چنانکه احتیاج به نیروی انسانی در اواخر قرن 18 و اوایل قرن 19 موجب گسترش آموزش و پرورش ابتدایی شده است.در دومین مرحله از تحول آموزش و پروش که میان دو جنگ جهانی قرار داشت شاهد دگرگونیهای اجتماعی و تکنولوژیکی چشمگیر و گسترش آموزش متوسطه هستیم. و از سالهای 1950 مرحله سوم شروع می شود. این مرحله عصر انقلاب علمی و فنی و رونق سریع اقتصادی و آزادی مستعمرات است (همان منبع)

در آغاز قرن جدید، تغییرات سریع [اصطلاح] «انقلاب»[1] جهانی را ابداع نمود که در دهه 1970 شروع شد و هنوز هم کامل نشده است، که نماد این انقلاب را می توان رایانه دانست (فیدر، ترجمه راد باوه و گیلوری، 1380).

با پیدایش مفهوم جدید رشد در سالهای 1960و1970 سیاستهای آموزش و پرورش نیز مورد تردید و سؤال قرار گرفت. این تردید تقاضای اجتماعی آموزش و پرورش را شدیدتر ساخت واز اینجا این ضرورت مطرح می گردد که برای هر فرد سطحی از آموزش و پرورش تأمین شود. این مسأله توجه دست اندرکاران آموزشی را در پایان سالهای 1960 نسبت به فنون و وسایل جدید آموزشی نظیر تلویزیون آموزشی و آموزش برنامه ای جلب نمود (امیری، 1369). پس از آن در طول سالهای 1970 و اوائل 1980 بیشتر پژوهشگران به تأثیرات کامپیوتر توجه داشتند و (حدود 1990) همه نگاهها به سوی سیستم های ارتباطات از راه دور منتقل شد. در این دوران اکثر کشورهای صنعتی اقدامات لازم را برای تقویت زیر ساخت های خود از نظر ارتباطات از راه دور انجام دادند تا بتوانند از همه نظر با ضرورتهای سیستم هماهنگ باشند واز این پس مفهوم جامعه اطلاعاتی که در ابتدا در طول سالهای 1970 و 1980 مورد اشاره قرار گرفت، به ویژه از نیمه دوم دهه 1990 به بعد به کرات مورد استفاده واقع شد.اما آنچه که امروزه در مباحث ارتباطی زیاد به چشم می خورد اصطلاح نظام انفورماتیک و ارتباطات از راه دور است که آن را می توان به طور خلاصه علم پردازش اتوماتیک اطلاعات تعریف کرد، که دارای 5 جنبه اساسی و مرتبط با یکدیگر است که عبارتند از:اطلاعات، سخت افزار، نرم افزار، وسیله ارتباطی و انسان.(محسنی، 1380)

در این محکمه نمادین برخی از وکلا نقش شاکی و برخی دیگر نقش مدافع را بازی کردند و در نهایت اکثریت اعضای هیئت منصفه و حاضران در جلسه به برائت سقراط از اتهامات وارده رای دادند.

گفتنی است سقراط در سال 399 قبل از میلاد در محکمه ای در آتن به اتهام توهین به خدایان و منحرف کردن جوانان به مرگ با نوشیدن جام شوکران محکوم شد و در حالی که بسیاری از دوستان و شاگردان او از وی خواستند تا مقدمات فرار وی از زندان را فراهم کنند اما سقراط با نپذیرفتن این موضوع در نهایت جام شوکران را سرکشید و به تصمیم دادگاه گردن گذاشت.

دلیل اصلی محاکمه سقراط در دادگاه به قدرت رسیدن دوباره طرفداران دموکراسی در آتن بود. در سال 404 قبل از میلاد، آتن در نبرد با همسایه جنوبی خود اسپارت شکست خورد و پس از آن شکست 30 سیاستمدار تحت حمایت و تایید دولت اسپارت در آتن به قدرت رسیدند که به شدت مخالف دموکراسی بودند.

در این دوران 4 ساله، الیگارشی حاکم (حکومت ضد دموکراسی یک طبقه معدود)، حقوق دمکراتیک مردم آتن را نادیده گرفت و تعداد افرادی که از حقوق شهروندی بهره مند بودند را از 45 هزار نفر به 3 هزار نفر تنزل دادن و بدون محاکمه 2500 آتنی را اعدام کرد.

محلی که گفته می شود زندان سقراط بوده است

طی این دوران  بیشتر دموکرات ها به خواست حکمرانان جدید مجبور به ترک آتن گردیدند. اما در ماه مارس سال 403 دموکرات ها توانستد بخشی از حومه آتن را به تصرف خود در آورند و بالاخره در سال 400 قبل از میلاد، دوباره اصول دموکراسی را در آتن بر قرار کنند. 

پس از حاکم شدن دوباره دموکراسی خواهان دادگاه هایی برای محاکمه عوامل حکومت الیگارشی و حامیان آنها برگزارشد و سقراط نیز به اتهام همکاری با آنها محاکمه شد.

سقراط در جریان حکومت 4 ساله 30 مستبد در آتن جزء 3 هزار شهروند آتنی بود که حقوق شهروندی شان از سوی حکومت مستبد تضمین شده بود و به همین خاطر دموکراسی خواهان آتنی پس از رسیدن مجدد به قدرت، وی را متهم به همکاری با دولت مستبدان کردند و در دادگاه وی را به بهانه منحرف کردن جوانان و توهین به خدایان محکوم به مرگ کردند.

تابلوی مرگ سقراط - اثر ژاک لویی داوید

سقراط  در جریان دادگاه هیچ دفاعی از خود در برابر اتهامات وارده نکرد و این ظن را تقویت کرد که با حکومت 30 مستبد همکاری داشته است. وی هیچ گاه دموکراسی و نظام دموکراتیک را نستود و اعضای هیات منصفه دادگاه در نهایت می بایست درخواست یکی از طرفین (شاکی یا متهم) را می پذیرفتند و در حالی که این فیلسوف شهیر در دادگاه از خود بخوبی دفاع نکرد وحتی تاکید می کرد که برای فعالیت خود در زمان حکومت قبلی باید مورد تقدیر نیز قرار گیرد؛ دادگاه در نهایت سقراط را محکوم به مرگ کرد و مقرر نمود او با نوشیدن جام زهر جان بدهد که چنین هم شد

خانواد، محیط آموزشی، گروه همسالان و... نقش بسیار مهمی در این امر ایفا می‌کنند.
شایان ذکر است که نباید از تفاوت‌های فردی غافل شد و توقع داشت همه افراد از عزت‌نفس یکسانی برخوردار باشند.

1- اهداف واقع‌بینانه‌ای دردوران تحصیل برای خود در نظر می‌گیرند و در جهت رسیدن به آن‌ها تلاش می‌کنند.

3- در برابر انجام فعالیت‌های محول شده در کلاس درس، بسیار مسئولیت‌پذیر هستند.

5- ناکامی‌ها و شکست‌های خود را می‌پذیرند و آن‌ها را پلی در جهت رسیدن به موفقیت‌های بعدی خود می‌دانند.

7- از موفقیت‌ها و شکست‌های خود سخن می‌گویند و آن‌ها را در اختیار دیگران می‌گذارند.

9- احساس‌ها و عواطف خود را به راحتی بیان می‌کنند.

11- تمایل به انجام تمرین‌ها و فعالیت‌های چالش‌انگیز دارند.

13- به ‌راحتی مسائل و مشکلات خود را مطرح کرده و به‌دنبال راه‌حل هستند.

15- دید مثبتی نسبت به زندگی خود دارند و افکار منفی را از ذهن خود دور می‌کنند.

موارد زیر در این امر به والدین و مربیان آموزشی توصیه می‌شود:

2- در حد توانایی‌ها به او مسئولیت دهد.

4- در مورد مسائل مختلف به بحث و گفتگو بپردازید و نظر او را جویا شوید.

6- در محبت به او افراط نکنید.

8- از وابستگی او به خود بپرهیزید و به‌جای وابستگی از دور بر کارهایش نظارت داشته باشید.

10- در برابر کارهایی که برایش انجام می‌دهید، منت نگذارید.

12- او را با القاب مناسب صدا بزنید.

14- روحیه دینی و ایمان مذهبی او را تقویت کنید و به اعتقاداتش احترام بگذارید.

16- هیچ‌گاه نظرات خود را تحمل نکنید.

18- به انتخاب دوستانش احترام بگذارید و در صورت تشخیص انتخاب نادرست غیر مستقیم او را راهنمایی نمایید.

20- در نمایشگاه‌ها و مراکز عمومی با هم شرکت کنید.

خانوادها و مربیانی که به دانش‌آموز اهمیت می‌دهند و موفقیت‌های او را مد نظر دارند و رفتار صحیح را تقویت و پاداش می‌دهند و به امر مسئولیت‌دهی به فرزند خود توجه دارند، عاملینی موفق در امر رشد عزت نفس دانش آموز خود هستند.

از آن‌جا که پیشرفت روز افزون صنعت و تکنولوژی در جهان پهناور، رو به افزایش است نیاز و ضرورت و جایگاه ریاضیات ابتدایی بیشتر احساس می‌گردد. آموزش ابتدایی، در شکل‌گیری مفاهیم ریاضی نقشی اساسی دارد. کودکان لازم‌التعلیم با ورود به دوره ابتدایی با مفاهیم ریاضی آشنا می‌گردند. حال چگونه باید این مفاهیم در اذهان کودکان نهادینه شود. به شرایط موقعیت‌ یاددهی، یادگیری بستگی دارد. کودکان در محیط کلاس می‌آموزند آنچه را در اختیار دارند. معلمان و دست‌اندرکاران نظام آموزشی باید مفاهیم ریاضی را ملکه ذهن کودکان سازند.

اهداف آموزش ریاضی در دوره ابتدایی

2- پرورش نظم فکری و درست اندیشیدن از طریق آموزش بکار بردن صحیح دانسته‌ها برای به دست آوردن نتیجه‌ها

4- آموزش ریاضیات مورد نیاز در رابطه با سایر دروس دوره ابتدایی

6- ایجاد توانایی درک محتوای ریاضی مسائل به قالب ریاضی در آوردن و حل آن‌ها

نقش آموزش ابتدایی در شکل‌گیری مفاهیم ریاضی

مفهوم آموزش ابتدایی

آموزش‌های دروس مختلف، در دوره ابتدایی کودکان را با جهان و پدیده‌های آن آشنا می‌سازند. آموزش ریاضی در دوره ابتدایی یکی از این دروس است. آموزش سنتی ریاضی ابتدایی جواب گوی نیازهای دانش‌آموزان امروز نخواهد بود. تغییر و دگرگونی در برنامه‌های دوره ابتدایی و کتب ریاضی و همچنین تغییر اساسی روش‌های تدریس در دوره‌ ابتدایی نقش به سزایی در آموزش و فراگیری مفاهیم ریاضی دارد.

نظر دانشمندان درباره آموزش ابتدایی (مبانی نظری)

به نظر این دانشمند هر کودک در جریان رشد خود، واقعیت‌ها را برای خود، بازسازی می‌کند.

یعنی خود فعالیت‌ داشته باشد به عبارت دیگر هرچه کودک در یادگیری مفاهیم ریاضی بتواند مشاهده و تجربه کند، مفاهیم ریاضی در ذهن او روشن‌تر و صریح‌تر بازسازی خواهد شد. از طرفی هر دانش‌آموز ضمن فعالیت‌های خود با سایر همکلاسی‌هایش در حال عمل و عکس‌العمل می‌باشد.

چگونگی حل مسائل و درک مفاهیم ریاضی در دوره ابتدایی

این نکات عبارتند از:

2. دانش‌آموز باید قبل از حل مساله با هر عملیات ریاضی دیگر، جواب آن را تخمین بزند. این امر باعث می‌شود که اگر دانش‌آموزی در انجام عملیات خود اشتباه کرد، متوجه آن شود و اشتباه خود را برطرف نماید. مثلاً دانش‌آموز باید بتواند پیش‌بینی کند که حاصل جمع دو عدد 27 و 19 عددی است بزرگتر از 40 و کوچکتر از 50 بنابراین، اگر حاصل جمع را 38 تا 68 به دست آورد، می‌داند که اشتباه کرده است و یا حاصل‌ضرب دو عدد 34*57 از 1500 بزرگتر و از 2400 کوچکتر است و یا دقیق‌تر بگوییم، عددی است در حدود 2000 بنابراین اگر حاصلضرب را عدد 2938 تا 1138 به دست آورد، متوجه خواهد شد که اشتباه کرده است. به عنوان مثال می‌پردازیم به حل مساله شماره یک صفحه 14 ریاضی چهارم دبستان صورت مساله از این قرار است آمار دانش‌آموزان یک دبستان در باختران که از نمایشگاهی که به مناسبت دهه فجر برپا شده بود بازدید کردند، چنین است، کلاس اول 38 نفر، کلاس دوم 37 نفر، کلاس سوم 35 نفر.‌ کلاس چهارم 32 نفر، کلاس پنجم 36 نفر تعداد دانش‌آموزان این دبستان که از نمایشگاه دیدن کرده‌اند چند نفر است؟ چون تعداد دانش‌آموزان هریک از پنج کلاس، از 30 نفر بیشتر و از 40 نفر کمتر است باید دانش‌آموز بتواند پیش‌بینی کند که مساله از 150 نفر بیشتر و از 200 نفر کمتر است.

3. منطقی بودن جواب مساله:

یکی از استادان بسیار خوب دانشگاه تعریف می‌کرد که دانشجویی در یکی از رشته‌های علمی در حل مساله‌ای دمای سیمی را چند میلیون درجه سانتی‌گراد به دست آورده بود و هیچ‌ دقت نکرده بود که در دمای بیش از پنج هزار درجه، تمام فلزات ذوب می‌شوند و دیگر سیمی وجود ندارد که دمای آن به ده هزار درجه برسد تا چه رسد به چند میلیون درجه.

حال برمی‌گردیم به حل مساله فوق‌الذکر:

برای 48 نفر 8 چادر لازم است و برای 4 نفر دیگر که بدون چادر مانده‌اند باید یک چادر در نظر گرفت. چون فرض مساله این است که چادرها شش نفره است و کسی هم نباید بدون چادر بماند. بنابراین 9= 1+8 چادر لازم است. به نظر می‌رسد اشکال از اینجا به وجود می‌آید که ما دانش‌‌آموزان را عادت داده‌ایم به اینکه هر عددی در حل مساله به کار می‌برند یا باید در صورت مساله آمده باشد و یا در ضمن عملیات به دست آید. در اینجا عدد یک که باید با عدد 8 جمع‌ شود، هیچ‌کدام از دو حالت فوق را ندارند و در موقع نوشتن حل مساله برای آن‌چه توضیحی باید داد. اگر توجه نماییم که یکی از هدف‌های اصلی تدریس ریاضی عادت دادن دانش‌آموزان به تفکر صحیح و منطقی است، این مشکل دیگر وجود نخواهد داشت. به این ترتیب، همان‌طور که تذکر داده شد دانش‌آموز پس از انجام عمل تقسیم توضیح می‌دهد که برای 48 نفر 8 چادر لازم است و برای 4 نفر باقیمانده نیز یک چادر دیگر.

در طول تاریخ آموزش و پرورش حل مساله یکی از هدف‌های مهم آموزشی معلمان به شمار می‌آمده از برکت پیشرفت‌های روانشناسی علمی معاصر بر اهمیت موضوع افزوده شده است. جان دیوئی، جروم برونر، ژان پیاژه، ولئو ویگوتسکی از جمله کسانی هستند که بر نقش فعالیت‌ یادگیرنده در جریان حل مساله بر دانش‌اندوزی تأکید داشته‌اند بنا به گفته کیلپا تریک، یادگیری در آموزشگاه باید هدفمند باشد نه التزاعی و یادگیری هدفمند از راه وا داشتنی دانش‌آموزان که انجام پروژه‌های مورد علاقه و انتخاب خودشان بوده بهتر امکان‌پذیر است.

موارد زیر به درک مفاهیم ریاضی کمک می‌کند:

2. دروس ریاضی براساس توانایی‌های مختلف ذهن کودک که در مراحل رشد فکری او ظهور می‌کند و تقویت می‌گردد برنامه‌ریزی شوند.

اول باید ببینید که درست فکر می‌کنید یا نه؟ ملاک شما برای پیشرفت چیست؟ این ملاک تا چه حد عینی است؟ آیا اصلا ملاکی برای پیشرفت دارید یا فقط بر اساس مقایسه خود با دیگران، تصور می‌کنید که پیشرفتتان خوب نیست؟
در هر حال اگر برای‌تان ثابت شد که خوب پیشرفت نمی‌کنید، باید وضعیت را ارزیابی و تحلیل کنید.

ضعف درآمادگی‌های درسی

دانش‌آموزان می‌توانند از زمان و هزینه‌هایی که صرف حضوردرکلاس‌ها می‌کنند، به صورت منطقی‌تری استفاده نمایند.
اولا لزومی ندارد درهمه‌ی کلاس‌ها شرکت کنید. بایدتشخیص دهید نیازواقعی ما چیست. یعنی در کدام دروس وضع پیش‌نیازهای‌تان خوب است اما نیاز به تمرین و تکرار دارید و در کدام دروس باید وقت‌تان را صرف جبران ضعف‌ها کنید.
ثانیا برای درس‌هایی که ضعف دارید، به صورت انفرادی یاگروه‌های کوچک (حداکثر 4 نفری) از دبیرانی استفاده کنید که توانایی تشخیص ضعف‌ها و جبران آنها را دارند. به عبارت سادهتر رفع اشکالی کار کنید. به جای این که دبیر مربوط کلیه‌ی مطالب آن درس را آموزش دهد با هم، اما با وقت و دقت بیش‌تر به دنبال رفع اشکال باشید.
کلید: بدون جبران ضعف‌های پایه‌ای در درس‌ها، صحبت از پیشرفت تحصیلی معنایی ندارد.

ضعف درآمادگی‌های روانی

آیا از درس خواندن لذت می‌برید؟

ملاک‌های ارزیابی

نتیجه‌گیری: